چارچوب تاب‌آوری کالبدی و اجتماعی محله در برابر زلزله (مطالعۀ موردی: محلۀ کشاورز واقع در منطقۀ 6 تهران)

Authors

  • علیرضا فلاحی استاد گروه سوانح و بازسازی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
  • فرشته اصلانی دانشجوی دکتری پژوهشکدۀ مدیریت خطرپذیری و بحران، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، تهران، ایران.
  • کامبد امینی حسینی دانشیار پژوهشکدۀ مدیریت خطرپذیری و بحران، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، تهران، ایران.
Abstract:

     با وجود چند دهه تحقیقات ارزشمند پژوهشگران در زمینۀ تاب‌آوری در برابر سانحه، هنوز ابهامات بسیاری در این حوزه وجود دارد. تنها موردی که در این زمینه بین پژوهشگران اجماع وجود دارد این است که تاب‌آوری مفهومی پیچیده، چندجانبه و چندبعدی است. این موضوع در ارزیابی تاب‌آوری محله، ابعاد نامشخص بیشتری (به‌ویژه در جنبه‌های اجتماعی و کالبدی) پیدا می‌کند؛ حال آنکه بهبود تاب‌آوری محلات شهری در برابر مخاطراتی مانند زلزله اهمیت زیادی دارد و می‌توان با استفاده از ظرفیت‌های موجود در محلات، تبعات احتمالی زلزله را کاهش داد و زمان بازگشت به حالت پیش از سانحه و حتی وضعیتی بهتر از آن را سرعت بخشید. بر این اساس، هدف از مقالۀ حاضر، «تدوین چارچوب تاب‌آوری برای ارتقای مدیریت ریسک زلزله در محله با تأکید بر ابعاد کالبدی و اجتماعی» است. همچنین شناخت عوامل و شاخص‌های تأثیرگذار در کاهش تبعات زلزله و ظرفیت‌سازی برای مدیریت ریسک زلزله با رویکرد محله‌محوری، از دیگر موضوعات بررسی‌شده در این پژوهش است. برای تدوین چارچوب تاب‌آوری کالبدی و اجتماعی محله در برابر زلزله، ابتدا متون تخصصی و تجارب جهانی بررسی ‌شده و مؤلفه‌های مهم و شاخص‌های اصلی تاب‌آوری کالبدی و اجتماعی محله استنتاج شد. سپس برای مشخص کردن شاخص‌های فرعی، «چارچوب چهارگانۀ برونو» به‌عنوان مبنای شناخته‌شده در این حوزه انتخاب شد. پس از استنتاج شاخص‌ها، با هدف وزن‌دهی و اولویت‌بندی آنها از روش فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی AHP استفاده شد. در ادامه با انتخاب یک واحد همسایگی از محلۀ کشاورز در منطقۀ 6 تهران، مشاهدات و برداشت‌های میدانی انجام گرفت و نقشه‌های توصیفی و تحلیلی در نرم‌افزار CAD و GIS تهیه شد. سپس با استفاده از روش سوات، قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهای محله تدوین شد. در ادامه، جدول سوات با در نظر گرفتن وزن شاخص‌ها تحلیل شده و راهبرد نهایی برای ارتقای تاب‌آوری محدودۀ مطالعاتی پیشنهاد شد. این مقاله نتیجه می‌گیرد که «معیارهای چهارگانۀ برونو» شامل «استحکام»، «چندگانگی»، «سرعت» و «غنی بودن» در ارتقای تاب‌آوری در برابر زلزله، علی‌رغم فراهم کردن پایه‌ای خوب، در «مقیاس محله و واحد همسایگی»، جامع نیستند و باید برای دستیابی به یک محلۀ تاب‌آور در برابر زلزله، در کنار معیارهای چهارگانۀ برونو، معیارهای دیگری نظیر «انعطاف‌پذیری»، «سازگاری»، «تنوع»، «تمرکز»، «تراکم»، «محصوریت»، «خوانایی»، «نظم»، «تعادل»، «همکاری» و «همبستگی» نیز در نظر گرفته شوند.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

نقش مناسک کالبدی ماه محرم در تاب‌آوری اجتماعی در برابر سوانح (مطالعۀ موردی: محلۀ بریانک در منطقۀ 10 تهران)

مقدمه: واقعۀ عاشورا نماد تاب‌آوری امام‌حسین(ع) و یارانش در مصیبت بزرگ جهان اسلام است. آیین سوگواری حضرت همواره از دیرباز در شهرهای ایران باشکوه برگزار می­شود. به نظر برگزاری این مراسم با تاب­آوری جامعه در برابر سوانح رابطۀ معناداری داشته باشد. لذا، در مقالۀ حاضر به بررسی نقش مناسک آیینی و کالبدی ماه محرم در تاب­آوری اجتماعی در برابر سوانح در محلۀ بریانک منطقۀ 10 تهران پرداخته می‌شود.   روش: در ...

full text

راهبردهای کاهش آسیب‌پذیری بافت مسکونی در برابر خطر زلزله (مطالعۀ موردی: منطقۀ 6 شهر تهران)

مدیریت مخاطرات در برنامه‌ریزی شهری اهمیت و جایگاه ویژه‌ای در کاهش حجم آسیب‌های طبیعی و تلفات انسانی دارد. ارزیابی آسیب‌پذیری شهرها در برابر این مخاطرات به‌عنوان عوامل تعیین‌کنندة میزان خطر می‌تواند از ابعاد مختلف، به کاهش خسارات کالبدی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از وقوع چنین حوادثی منجر شود. مطالعة حاضر با هدف ارائة راهکارهایی برای کاهش آسیب‌پذیری بافت مسکونی منطقة 6 تهران در برابر زلزله، در دو مر...

full text

تحلیلی برآسیب‌پذیری شاخص‌‌های کالبدی در برابر زلزله به روش منطق فازی (مطالعۀ موردی: منطقۀ 1 تبریز)

مقدمه: با توجه به اهمیت مقولۀ زلزله به عنوان یکی از حوادث طبیعی، چالش‌ها و آسیب‌های ناشی از آن در جوامع انسانی به خصوص در سکونت‌گاه‌های شهری، توجه به مباحث ساخت و ساز و سیاست‌گذاری در راستای شناسایی نقاط ضعف و قوت در بحث شاخص‌های کالبدی شهری حائز اهمیت است. با چنین ضرورتی و آگاهی از موقعیت زمین‌شناسی شهر به لحاظ رخداد زلزله، پژوهش حاضر به ارزیابی آسیب‌پذیری شاخص‌های کالبدی با تمرکز بر منطقۀ 1 ش...

full text

سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی اجتماع های شهری در برابر زلزله (مطالعۀ موردی: محله های شهر تهران)

امروزه خسارت‌های فراوان مخاطره‌های طبیعی و انسانی به محیط و کالبد شهرها موجب شده است که مفهوم تاب‌آوری برای کاهش آثار سوانح، به حوزه‌ای مهم در عرصة مدیریت بحران تبدیل شود. این پژوهش کاربردی است و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، با هدف شناسایی شاخص‌ها و عوامل مؤثر بر تاب‌آوری کالبدی محله­های شهری، سنجش و ارزیابی میزان تاب‌آوری کالبدی در محله­های منتخب شهر تهران و ارائة چارچوبی برای سنجش میزان ...

full text

تحلیل فضایی آسیب‌پذیری اجتماعی خانوارها دربرابر زلزله (مطالعۀ موردی: منطقۀ 6 شهر تهران)

در آسیب‌پذیری سکونتگاه‌ها، فقط عوامل کالبدی و فیزیکی اهمیت ندارد، بلکه عناصر اجتماعی سهم مهمی در میزان آسیب‌پذیری دارند. منطقة 6 شهر تهران به‌دلیل موقعیت مرکزی آن و همچنین وجود کاربری‌های مهمی نظیر وزارتخانه‌ها، سفارتخانه‌ها، مؤسسات آموزش عالی، مراکز درمانی و بیمارستان‌های عمومی، شرکت‌های بزرگ اقتصادی و...، درصورت بروز حوادث بسیار آسیب‌پذیر خواهد بود. با توجه به اهمیت این موضوع، تحقیق حاضر در پ...

full text

ارزیابی تاب‌آوری زیرساخت‌های شبکۀ آب شهری در برابر زلزله (مطالعۀ موردی: منطقۀ 2 تهران)

توسعۀ شهرها در نواحی­ای با خطرپذیری بالا و وقوع زلزله‌های مخرب در سال‌های اخیر، نشان‌دهنده ضرورت برنامه‌ریزی پیش از وقوع بحران است. براین‌اساس تاب‌آوری زیرساخت‌های شهری، به‌ویژه سیستم آب‌رسانی اهمیت بسیاری در مدیریت بحران زلزله دارد. پژوهش کاربردی و توصیفی-تحلیلی حاضر، با هدف ارزیابی میزان آسیب‌پذیری زیرساخت‌های خطوط آب‌رسانی در برابر زلزله، افزایش تاب‌آوری این سیستم در منطقۀ 2 شهر تهران و ارائ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 5  issue 4

pages  417- 433

publication date 2018-12-22

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023